یکی از بیماری‌های غیر التهابی چشم که معمولاً هر دو چشم را به طور هم‌زمان درگیر می‌کند، قوز قرنیه است که در آن، لایۀ قرنیۀ چشم نازک شده و حالت مخروطی به خود می‌گیرد. در چنین وضعیتی فرد دچار نزدیک بینی یا آستیگماتیسم می‌شود و موجب کاهش شدید بینایی می‌گردد.
قوز قرنیه یا کراتوکونوس، یک بیماری چشمی است که قرنیه (لایه بیرونی شفاف چشم) شروع به انحراف و شکل‌پذیری غیرطبیعی می‌کند. در این بیماری، قرنیه به صورت مخروطی شکل می‌پذیرد که باعث تغییر شدید در شکل چشم و کاهش وضوح بینایی می‌شود. علائم قوز قرنیه شامل کاهش تدریجی بینایی، تغییر شکل قرنیه، حساسیت به نور، احساس خشکی و سوزش چشمی و افزایش تعداد و شدت ترک‌های قرنیه می‌باشد. علت این بیماری مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، محیطی و آسیب‌های مکانیکی می‌توانند نقشی در بروز آن داشته باشند. درمان قوز قرنیه ممکن است شامل استفاده از عینک یا لنزهای تماسی، روش‌های جراحی مانند پیوند قرنیه یا جراحی لیزیک و همچنین درمانهای تزریقی باشد.
در این پست تخصصی شیوا کاور می‌خواهد شما را با ابعاد مختلف بیماری قوز قرنیه آشنا کند.
علت دقیق این بیماری مشخص نیست. تنها همین قدر می‌دانیم که زمینۀ ارثی ندارد؛ ولی مالیدن محکم دو چشم هر چند علت اصلی قوز قرنیه نیست، ولی می‌تواند یکی از علل آن باشد. سندروم دان هم می‌تواند همراه با قوز قرنیه باشد. هر چند که شواهدی در مورد فاکتورهای ژنتیکی آن وجود دارد، ولی نمی‌توان روی ارثی بودن آن خیلی تأکید کرد.
معمولاً قوز قرنیه می‌تواند در یک یا در هر دو چشم ظاهر شود و بیشتر در افرادی که در دهه سوم زندگی خود هستند به چشم می‌خورد و سپس رو به اُفول می‌رود تا متوقف شود. لذا تمامی اُفت و خیزهای این بیماری در دو دهه اخیر و بین ۱۵ سالگی و ۳۵ سالگی قرار دارد.
با توجه به شدت و ضعف بیماری قوز قرنیه، علائم بالینی آن نیز تغییر می‌کند. چون پیشرفت این بیماری تدریجی است، لذا در ابتدا تشخیص آن به دشواری صورت می‌گیرد. در برخی موارد نیز قوز قرنیه با سرعت خود را نشان می‌دهد. با بر هم خوردن نظم ساختاری قرنیه چشم، نزدیک بینی و آستیگماتیسم هم ایجاد می‌شود. به هر حال بیمار در اولین مواجهه با دکتر ملزم به تعویض عینک خود می‌شود.
بیماری قوز قرنیه برای کنترل و درمان، به روش‌های مختلف و پیچیده‌ای نیاز دارد. ابتدا چشم پزشک باید با دقت میزان قوز قرنیۀ بیمار را بررسی و راهی برای توقف آن تجویز کند. معمولاً برای تثبیت قوز قرنیه از عمل کراسلینک (Cross Link) استفاده می‌شود. در صورت موفقیت آمیز بودن این عمل و توقف پیشرفت بیماری، پس از شش ماه با عمل جراحی لیزر به درمان آن اقدام می‌شود.
در اینجا به چند روش عمدۀ درمانی قوز قرنیه می پردازیم:
نخستین روش که پزشک برای درمان قوز قرنیه در پیش می‌گیرد، متوسل شدن به عینک است که تا حدود زیادی باعث اصلاح دید می‌شود. توجه داشته باشید قوز قرنیه یک بیماری پیش‌رونده است. به همین دلیل عینک تجویز شده ممکن است مدام تغییر کند. اما روش عینک در کنار مؤثر بودن، دارای ایراداتی نیز هست؛ از جمله این که در بسیاری موارد دید فرد با عینک هم تغییر نمی‌کند؛ و گاه بیمار تحمل عینک بر روی چشم خود را ندارد. لذا پزشک به روش‌های دیگری همچون عمل لیزیک، عمل فمتولیزیک و عمل لازک رو می‌آورد. بیمار نیز بیشتر گرایش به سمت عمل جراحی پیدا می‌کند تا بتواند فعالیت های روزانه خود را بدون عینک پیگیری کند. ولی توجه داشته باشید که تمامی افراد مبتلا به قوز قرنیه نمی‌توانند مورد عمل جراحی قوز قرنیه قرار گیرند.
با پیشرفت بیشتر بیماری، بیمار وارد مرحله‌ای می‌شود که دیگر قادر به اصلاح دید خود نیست. لذا باید از لنزهای تماسی سخت استفاده شود. این لنزها قابلیت زیادی برای اصلاح آستیگماتیسم بر اثر قوز قرنیه دارند. ولی لنزهای تماسی نیز دارای معایبی هستند: نخست این که تحمل این نوع لنز کار دشواری است. هرچند در دراز مدت فرد به استفاده از لنز عادت می‌کند، اما در نهایت قادر به تحمل وزن آن بر روی چشم خود نخواهد بود. قرار گرفتن پیوستۀ لنز بر روی قرنیۀ چشم، که دارای اعصاب حسی بسیار زیادی است، احتمال سقوط لنز به بیرون از چشم و مزاحمت‌های دیگری که برای چشم ایجاد می‌کند، بعضی از بیماران را بر آن می‌دارد تا استفاده از لنز را کنار بگذارند. نقص دیگری که لنز دارد این است که در زمان پیشرفت بیماری و تغییر حالت دادن قرنیه، تجویز لنز سخت برای افراد غیر ممکن می‌شود.
بیشتر بخوانید: اصلی ترین راه های بهبود نمره چشم
لنزهای هیبریدی معمولاً ترکیبی از لنز سخت و نرم هستند. با این نوع لنز، بیمار آسایش حاصل از لنز نرم را به همراه دید خوب حاصل از لنز سخت تجربه می‌کند. اما نقص این لنز در این است که دورۀ زمانی استفاده از آن تابع دورۀ عمر مفید لنز نرم آن است و از مدت زیادی برخوردار نیست؛ اما در مقابل قیمت بالایی دارد.
به تجربه ثابت شده است که بهترین روش برای درمان قوز قرنیه، استفاده از لنزهای اسکلرال است. لنز اسکلرال از جنس مشابه لنزهای سخت برخوردار است؛ با این تفاوت که از آنها بزرگ‌تر و قابلیت نفوذ پذیری اکسیژن بیشتری دارد. گذشته از این، تکیه‌گاه لنز اسکلرال سفیدی چشم است. به همین دلیل بسیاری از مشکلات ناشی از لنزهای سخت مثل تحمل دشوار آن، گرد و غبار گرفتن در زیر لنز و بیرون افتادن ناگهانی لنز از چشم را ندارند.
یکی از ویژگی‌های اصلی قوز قرنیه آن است که در مراحل ابتدایی، خود را به راحتی بروز نمی‌دهد و تشخیص آن کار چندان راحتی نیست. لذا به مرور زمان پیشرفت و در بینایی فرد اختلال ایجاد می‌کند. در مراحل اولیه امکان دارد مشکل بیمار تغییر چند بارۀ شمارۀ عینک، دوربینی، حساسیت به نور یا هاله بینی باشد. در حدود ۷۰ درصد از موارد می‌توان روند پیشرفت بیماری را با عینک و یا هر روش درمانی دیگری متوقف نمود. اما در برخی از بیماران، به مرور زمان وضعیت بیماری تشدید می‌شود. از این مرحله به بعد برای پیشگیری از پیشرفت بیشتر قوز قرنیه، ناچار به انجام عمل کراس لینک یا عمل جراحی کراس لینکینگ هستیم. کراس لینکینگ روش درمانی صرف نیست؛ بلکه واقعاً از پیشرفت قوز قرنیه جلوگیری می‌کند.
عمل کراسلینک به چه افرادی توصیه می‌شود؟
این روش یکی از روش‌های درمانی جدید برای قوز قرنیه است که با استفاده از پرتو فرابنفش و داروی ریبوفلاوین اقدام به درمان قوز قرنیه می‌کند. این روش هنوز در ابتدای مسیر خود است؛ ولی خبرهای خوبی برای درمان قطعی حوزه قرنیه به همراه دارد.
معمولاً از رینگ‌های داخل چشمی برای از بین بردن نزدیک‌بینی و آستیگمات استفاده می‌شود؛ که جایگزین لنز یا عینک می‌شوند. این روش کم‌تر از دو دهه است که مورد تأیید قرار گرفته و می‌تواند جایگزین ایمپلنت قرنیه شود. البته توجه داشته باشید که رینگ قرنیه برای همه افراد مبتلا به قوز قرنیه مناسب نیست و تنها بیمارانی می‌توانند از رینگ قرنیه استفاده کنند که قوز قرنیه آنها خفیف تا متوسط باشد. البته همین افراد نیز باید قرنیه شفاف با ضخامت کافی داشته باشند. البته پس از عمل رینگ قرنیه، احتمال دارد هنوز بیمار نیاز به لنز یا عینک هم داشته باشد.
رایج ترین رینگ های قرنیه عبارت اند از:
عمل پیوند قرنیه در صورتی انجام می‌شود که هیچ یک از روش‌های بالا کارساز نباشند. این روش برای افرادی مناسب است که قرنیۀ آنها کدر شده باشد. تلرانس عمل پیوند قرنیه هم باید در نظر گرفته شود. ولی به طور کلی لنزهای اسکلرال برای افرادی که پیوند قرنیه انجام داده‌اند، بسیار مناسب و کاربردی خواهد بود و ضمن عدم تداخل با عمل، دید بسیار خوبی به بیمار می‌بخشد.
پتوز پلک عبارت است از افتادن پلک بالایی که می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد. این پایین افتادن پلک می‌تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد. به هر حال هر نوع افتادن پلکی باعث پوشاندن بخشی از مردمک و حذف قسمت بالای میدان دید فرد می‌شود. بدین ترتیب فرد پس از مدت کمی از باز کردن چشم، دچار خستگی دید می‌شود. بیمار مبتلا به پتوز پلک باید مدام ابرو و پیشانی خود را بالا نگه دارد تا بتواند به وضوح اجسام را ببیند.
فردی که دچار پتوز مادرزادی است، مستعد ابتلا به بیماری تنبلی چشم، انحراف چشم، نزدیک بینی، آستیگماتیسم یا دوربینی هم می‌باشد. لذا پتوز مادرزادی باید همواره زیر نظر پزشک باشد.
ابتدا چشم پزشک پیشینه بیمار، تقارن چهره‌ای، وضعیت استقرار ابروها، درصد اُفتادگی پلک، میزان شکاف پلکی، قدرت عضلۀ بالابرنده، محل خط طبیعی پلک بالا و پارامترهای ظاهری و فنی دیگر را بررسی می‌کند.
این عمل در بزرگ‌سالان با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. سپس برش کوچکی روی خط طبیعی پوست پلک انجام می‌شود و عضله بالا برنده را پس از تنظیم کوتاه می‌کنند تا پلک بالاتر کشیده شود. سپس پوست با بخیه‌های ظریفی ترمیم می‌شود. چنانچه قدرت عضلۀ بالابرنده خیلی کم باشد، به جای کوتاه کردن آن، به کمک بافت‌های خاصی به ابرو آویزان می‌شود.
بیشتر بخوانید: نکات مهم برای عمر بیشتر شیشه عینک
در این مقاله در مورد درمان های رایج و جدید قوز قرنیه و همچنین پتوز پلک صحبت کردیم. اینکه بسته به نوع بیماری، درصد پیشرفت آن و شرایط عمومی بیمار می توان روش های متعددی برای درمان یا جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه ارائه داد.
استفاده از عینک، لنزهای تماسی هارد، رینگ های داخل قرنیه ای، و در موارد خیلی حاد، پیوند قرنیه، از این درمان ها هستند.
در مواردی می توان درمان های ترکیبی را برای بیمار تجویز کرد.
استفاده از عینک، لنز های تماسی هارد، رینگ های داخل قرنیه ای، لنز های داخل چشمی فیکیک ، لنز های داخل چشمی توریک و در موارد بسیار پیشرفته پیوند قرنیه.
سوالات متداول
بله! لنزهای توریک یکی از روش های درمانی یا بهبودی برای بیماران دارای قوز قرنیه هستند.
در صورت حاد بودن وضعیت بیمار دارای قوز قرنیه، به عنوان آخرین روش، پیوند قرنیه توصیه می شود.
قوز قرنیه به دلیل تغییر شکل قرنیه، نور را هنگام ورود به چشم منحرف کرده و باعث اختلال در دید می شود.
" alt="">
" alt="">
یکی از بیماری‌های غیر التهابی چشم که معمولاً هر دو چشم را به طور هم‌زمان درگیر می‌کند، قوز قرنیه است که در آن، لایۀ قرنیۀ چشم نازک شده و حالت مخروطی به خود می‌گیرد. در چنین وضعیتی فرد دچار نزدیک بینی یا آستیگماتیسم می‌شود و موجب کاهش شدید بینایی می‌گردد.
قوز قرنیه یا کراتوکونوس، یک بیماری چشمی است که قرنیه (لایه بیرونی شفاف چشم) شروع به انحراف و شکل‌پذیری غیرطبیعی می‌کند. در این بیماری، قرنیه به صورت مخروطی شکل می‌پذیرد که باعث تغییر شدید در شکل چشم و کاهش وضوح بینایی می‌شود. علائم قوز قرنیه شامل کاهش تدریجی بینایی، تغییر شکل قرنیه، حساسیت به نور، احساس خشکی و سوزش چشمی و افزایش تعداد و شدت ترک‌های قرنیه می‌باشد. علت این بیماری مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، محیطی و آسیب‌های مکانیکی می‌توانند نقشی در بروز آن داشته باشند. درمان قوز قرنیه ممکن است شامل استفاده از عینک یا لنزهای تماسی، روش‌های جراحی مانند پیوند قرنیه یا جراحی لیزیک و همچنین درمانهای تزریقی باشد.
در این پست تخصصی شیوا کاور می‌خواهد شما را با ابعاد مختلف بیماری قوز قرنیه آشنا کند.
علت دقیق این بیماری مشخص نیست. تنها همین قدر می‌دانیم که زمینۀ ارثی ندارد؛ ولی مالیدن محکم دو چشم هر چند علت اصلی قوز قرنیه نیست، ولی می‌تواند یکی از علل آن باشد. سندروم دان هم می‌تواند همراه با قوز قرنیه باشد. هر چند که شواهدی در مورد فاکتورهای ژنتیکی آن وجود دارد، ولی نمی‌توان روی ارثی بودن آن خیلی تأکید کرد.
معمولاً قوز قرنیه می‌تواند در یک یا در هر دو چشم ظاهر شود و بیشتر در افرادی که در دهه سوم زندگی خود هستند به چشم می‌خورد و سپس رو به اُفول می‌رود تا متوقف شود. لذا تمامی اُفت و خیزهای این بیماری در دو دهه اخیر و بین ۱۵ سالگی و ۳۵ سالگی قرار دارد.
با توجه به شدت و ضعف بیماری قوز قرنیه، علائم بالینی آن نیز تغییر می‌کند. چون پیشرفت این بیماری تدریجی است، لذا در ابتدا تشخیص آن به دشواری صورت می‌گیرد. در برخی موارد نیز قوز قرنیه با سرعت خود را نشان می‌دهد. با بر هم خوردن نظم ساختاری قرنیه چشم، نزدیک بینی و آستیگماتیسم هم ایجاد می‌شود. به هر حال بیمار در اولین مواجهه با دکتر ملزم به تعویض عینک خود می‌شود.
بیماری قوز قرنیه برای کنترل و درمان، به روش‌های مختلف و پیچیده‌ای نیاز دارد. ابتدا چشم پزشک باید با دقت میزان قوز قرنیۀ بیمار را بررسی و راهی برای توقف آن تجویز کند. معمولاً برای تثبیت قوز قرنیه از عمل کراسلینک (Cross Link) استفاده می‌شود. در صورت موفقیت آمیز بودن این عمل و توقف پیشرفت بیماری، پس از شش ماه با عمل جراحی لیزر به درمان آن اقدام می‌شود.
در اینجا به چند روش عمدۀ درمانی قوز قرنیه می پردازیم:
نخستین روش که پزشک برای درمان قوز قرنیه در پیش می‌گیرد، متوسل شدن به عینک است که تا حدود زیادی باعث اصلاح دید می‌شود. توجه داشته باشید قوز قرنیه یک بیماری پیش‌رونده است. به همین دلیل عینک تجویز شده ممکن است مدام تغییر کند. اما روش عینک در کنار مؤثر بودن، دارای ایراداتی نیز هست؛ از جمله این که در بسیاری موارد دید فرد با عینک هم تغییر نمی‌کند؛ و گاه بیمار تحمل عینک بر روی چشم خود را ندارد. لذا پزشک به روش‌های دیگری همچون عمل لیزیک، عمل فمتولیزیک و عمل لازک رو می‌آورد. بیمار نیز بیشتر گرایش به سمت عمل جراحی پیدا می‌کند تا بتواند فعالیت های روزانه خود را بدون عینک پیگیری کند. ولی توجه داشته باشید که تمامی افراد مبتلا به قوز قرنیه نمی‌توانند مورد عمل جراحی قوز قرنیه قرار گیرند.
با پیشرفت بیشتر بیماری، بیمار وارد مرحله‌ای می‌شود که دیگر قادر به اصلاح دید خود نیست. لذا باید از لنزهای تماسی سخت استفاده شود. این لنزها قابلیت زیادی برای اصلاح آستیگماتیسم بر اثر قوز قرنیه دارند. ولی لنزهای تماسی نیز دارای معایبی هستند: نخست این که تحمل این نوع لنز کار دشواری است. هرچند در دراز مدت فرد به استفاده از لنز عادت می‌کند، اما در نهایت قادر به تحمل وزن آن بر روی چشم خود نخواهد بود. قرار گرفتن پیوستۀ لنز بر روی قرنیۀ چشم، که دارای اعصاب حسی بسیار زیادی است، احتمال سقوط لنز به بیرون از چشم و مزاحمت‌های دیگری که برای چشم ایجاد می‌کند، بعضی از بیماران را بر آن می‌دارد تا استفاده از لنز را کنار بگذارند. نقص دیگری که لنز دارد این است که در زمان پیشرفت بیماری و تغییر حالت دادن قرنیه، تجویز لنز سخت برای افراد غیر ممکن می‌شود.
بیشتر بخوانید: اصلی ترین راه های بهبود نمره چشم
لنزهای هیبریدی معمولاً ترکیبی از لنز سخت و نرم هستند. با این نوع لنز، بیمار آسایش حاصل از لنز نرم را به همراه دید خوب حاصل از لنز سخت تجربه می‌کند. اما نقص این لنز در این است که دورۀ زمانی استفاده از آن تابع دورۀ عمر مفید لنز نرم آن است و از مدت زیادی برخوردار نیست؛ اما در مقابل قیمت بالایی دارد.
به تجربه ثابت شده است که بهترین روش برای درمان قوز قرنیه، استفاده از لنزهای اسکلرال است. لنز اسکلرال از جنس مشابه لنزهای سخت برخوردار است؛ با این تفاوت که از آنها بزرگ‌تر و قابلیت نفوذ پذیری اکسیژن بیشتری دارد. گذشته از این، تکیه‌گاه لنز اسکلرال سفیدی چشم است. به همین دلیل بسیاری از مشکلات ناشی از لنزهای سخت مثل تحمل دشوار آن، گرد و غبار گرفتن در زیر لنز و بیرون افتادن ناگهانی لنز از چشم را ندارند.
یکی از ویژگی‌های اصلی قوز قرنیه آن است که در مراحل ابتدایی، خود را به راحتی بروز نمی‌دهد و تشخیص آن کار چندان راحتی نیست. لذا به مرور زمان پیشرفت و در بینایی فرد اختلال ایجاد می‌کند. در مراحل اولیه امکان دارد مشکل بیمار تغییر چند بارۀ شمارۀ عینک، دوربینی، حساسیت به نور یا هاله بینی باشد. در حدود ۷۰ درصد از موارد می‌توان روند پیشرفت بیماری را با عینک و یا هر روش درمانی دیگری متوقف نمود. اما در برخی از بیماران، به مرور زمان وضعیت بیماری تشدید می‌شود. از این مرحله به بعد برای پیشگیری از پیشرفت بیشتر قوز قرنیه، ناچار به انجام عمل کراس لینک یا عمل جراحی کراس لینکینگ هستیم. کراس لینکینگ روش درمانی صرف نیست؛ بلکه واقعاً از پیشرفت قوز قرنیه جلوگیری می‌کند.
عمل کراسلینک به چه افرادی توصیه می‌شود؟
این روش یکی از روش‌های درمانی جدید برای قوز قرنیه است که با استفاده از پرتو فرابنفش و داروی ریبوفلاوین اقدام به درمان قوز قرنیه می‌کند. این روش هنوز در ابتدای مسیر خود است؛ ولی خبرهای خوبی برای درمان قطعی حوزه قرنیه به همراه دارد.
معمولاً از رینگ‌های داخل چشمی برای از بین بردن نزدیک‌بینی و آستیگمات استفاده می‌شود؛ که جایگزین لنز یا عینک می‌شوند. این روش کم‌تر از دو دهه است که مورد تأیید قرار گرفته و می‌تواند جایگزین ایمپلنت قرنیه شود. البته توجه داشته باشید که رینگ قرنیه برای همه افراد مبتلا به قوز قرنیه مناسب نیست و تنها بیمارانی می‌توانند از رینگ قرنیه استفاده کنند که قوز قرنیه آنها خفیف تا متوسط باشد. البته همین افراد نیز باید قرنیه شفاف با ضخامت کافی داشته باشند. البته پس از عمل رینگ قرنیه، احتمال دارد هنوز بیمار نیاز به لنز یا عینک هم داشته باشد.
رایج ترین رینگ های قرنیه عبارت اند از:
عمل پیوند قرنیه در صورتی انجام می‌شود که هیچ یک از روش‌های بالا کارساز نباشند. این روش برای افرادی مناسب است که قرنیۀ آنها کدر شده باشد. تلرانس عمل پیوند قرنیه هم باید در نظر گرفته شود. ولی به طور کلی لنزهای اسکلرال برای افرادی که پیوند قرنیه انجام داده‌اند، بسیار مناسب و کاربردی خواهد بود و ضمن عدم تداخل با عمل، دید بسیار خوبی به بیمار می‌بخشد.
پتوز پلک عبارت است از افتادن پلک بالایی که می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد. این پایین افتادن پلک می‌تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد. به هر حال هر نوع افتادن پلکی باعث پوشاندن بخشی از مردمک و حذف قسمت بالای میدان دید فرد می‌شود. بدین ترتیب فرد پس از مدت کمی از باز کردن چشم، دچار خستگی دید می‌شود. بیمار مبتلا به پتوز پلک باید مدام ابرو و پیشانی خود را بالا نگه دارد تا بتواند به وضوح اجسام را ببیند.
فردی که دچار پتوز مادرزادی است، مستعد ابتلا به بیماری تنبلی چشم، انحراف چشم، نزدیک بینی، آستیگماتیسم یا دوربینی هم می‌باشد. لذا پتوز مادرزادی باید همواره زیر نظر پزشک باشد.
ابتدا چشم پزشک پیشینه بیمار، تقارن چهره‌ای، وضعیت استقرار ابروها، درصد اُفتادگی پلک، میزان شکاف پلکی، قدرت عضلۀ بالابرنده، محل خط طبیعی پلک بالا و پارامترهای ظاهری و فنی دیگر را بررسی می‌کند.
این عمل در بزرگ‌سالان با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. سپس برش کوچکی روی خط طبیعی پوست پلک انجام می‌شود و عضله بالا برنده را پس از تنظیم کوتاه می‌کنند تا پلک بالاتر کشیده شود. سپس پوست با بخیه‌های ظریفی ترمیم می‌شود. چنانچه قدرت عضلۀ بالابرنده خیلی کم باشد، به جای کوتاه کردن آن، به کمک بافت‌های خاصی به ابرو آویزان می‌شود.
بیشتر بخوانید: نکات مهم برای عمر بیشتر شیشه عینک
در این مقاله در مورد درمان های رایج و جدید قوز قرنیه و همچنین پتوز پلک صحبت کردیم. اینکه بسته به نوع بیماری، درصد پیشرفت آن و شرایط عمومی بیمار می توان روش های متعددی برای درمان یا جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه ارائه داد.
استفاده از عینک، لنزهای تماسی هارد، رینگ های داخل قرنیه ای، و در موارد خیلی حاد، پیوند قرنیه، از این درمان ها هستند.
در مواردی می توان درمان های ترکیبی را برای بیمار تجویز کرد.
استفاده از عینک، لنز های تماسی هارد، رینگ های داخل قرنیه ای، لنز های داخل چشمی فیکیک ، لنز های داخل چشمی توریک و در موارد بسیار پیشرفته پیوند قرنیه.
سوالات متداول
بله! لنزهای توریک یکی از روش های درمانی یا بهبودی برای بیماران دارای قوز قرنیه هستند.
در صورت حاد بودن وضعیت بیمار دارای قوز قرنیه، به عنوان آخرین روش، پیوند قرنیه توصیه می شود.
قوز قرنیه به دلیل تغییر شکل قرنیه، نور را هنگام ورود به چشم منحرف کرده و باعث اختلال در دید می شود.
یکی از بیماری‌های غیر التهابی چشم که معمولاً هر دو چشم را به طور هم‌زمان درگیر می‌کند، قوز قرنیه است که در آن، لایۀ قرنیۀ چشم نازک شده و حالت مخروطی به خود می‌گیرد. در چنین وضعیتی فرد دچار نزدیک بینی یا آستیگماتیسم می‌شود و موجب کاهش شدید بینایی می‌گردد.
قوز قرنیه یا کراتوکونوس، یک بیماری چشمی است که قرنیه (لایه بیرونی شفاف چشم) شروع به انحراف و شکل‌پذیری غیرطبیعی می‌کند. در این بیماری، قرنیه به صورت مخروطی شکل می‌پذیرد که باعث تغییر شدید در شکل چشم و کاهش وضوح بینایی می‌شود. علائم قوز قرنیه شامل کاهش تدریجی بینایی، تغییر شکل قرنیه، حساسیت به نور، احساس خشکی و سوزش چشمی و افزایش تعداد و شدت ترک‌های قرنیه می‌باشد. علت این بیماری مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، محیطی و آسیب‌های مکانیکی می‌توانند نقشی در بروز آن داشته باشند. درمان قوز قرنیه ممکن است شامل استفاده از عینک یا لنزهای تماسی، روش‌های جراحی مانند پیوند قرنیه یا جراحی لیزیک و همچنین درمانهای تزریقی باشد.
در این پست تخصصی شیوا کاور می‌خواهد شما را با ابعاد مختلف بیماری قوز قرنیه آشنا کند.
علت دقیق این بیماری مشخص نیست. تنها همین قدر می‌دانیم که زمینۀ ارثی ندارد؛ ولی مالیدن محکم دو چشم هر چند علت اصلی قوز قرنیه نیست، ولی می‌تواند یکی از علل آن باشد. سندروم دان هم می‌تواند همراه با قوز قرنیه باشد. هر چند که شواهدی در مورد فاکتورهای ژنتیکی آن وجود دارد، ولی نمی‌توان روی ارثی بودن آن خیلی تأکید کرد.
معمولاً قوز قرنیه می‌تواند در یک یا در هر دو چشم ظاهر شود و بیشتر در افرادی که در دهه سوم زندگی خود هستند به چشم می‌خورد و سپس رو به اُفول می‌رود تا متوقف شود. لذا تمامی اُفت و خیزهای این بیماری در دو دهه اخیر و بین ۱۵ سالگی و ۳۵ سالگی قرار دارد.
با توجه به شدت و ضعف بیماری قوز قرنیه، علائم بالینی آن نیز تغییر می‌کند. چون پیشرفت این بیماری تدریجی است، لذا در ابتدا تشخیص آن به دشواری صورت می‌گیرد. در برخی موارد نیز قوز قرنیه با سرعت خود را نشان می‌دهد. با بر هم خوردن نظم ساختاری قرنیه چشم، نزدیک بینی و آستیگماتیسم هم ایجاد می‌شود. به هر حال بیمار در اولین مواجهه با دکتر ملزم به تعویض عینک خود می‌شود.
بیماری قوز قرنیه برای کنترل و درمان، به روش‌های مختلف و پیچیده‌ای نیاز دارد. ابتدا چشم پزشک باید با دقت میزان قوز قرنیۀ بیمار را بررسی و راهی برای توقف آن تجویز کند. معمولاً برای تثبیت قوز قرنیه از عمل کراسلینک (Cross Link) استفاده می‌شود. در صورت موفقیت آمیز بودن این عمل و توقف پیشرفت بیماری، پس از شش ماه با عمل جراحی لیزر به درمان آن اقدام می‌شود.
در اینجا به چند روش عمدۀ درمانی قوز قرنیه می پردازیم:
نخستین روش که پزشک برای درمان قوز قرنیه در پیش می‌گیرد، متوسل شدن به عینک است که تا حدود زیادی باعث اصلاح دید می‌شود. توجه داشته باشید قوز قرنیه یک بیماری پیش‌رونده است. به همین دلیل عینک تجویز شده ممکن است مدام تغییر کند. اما روش عینک در کنار مؤثر بودن، دارای ایراداتی نیز هست؛ از جمله این که در بسیاری موارد دید فرد با عینک هم تغییر نمی‌کند؛ و گاه بیمار تحمل عینک بر روی چشم خود را ندارد. لذا پزشک به روش‌های دیگری همچون عمل لیزیک، عمل فمتولیزیک و عمل لازک رو می‌آورد. بیمار نیز بیشتر گرایش به سمت عمل جراحی پیدا می‌کند تا بتواند فعالیت های روزانه خود را بدون عینک پیگیری کند. ولی توجه داشته باشید که تمامی افراد مبتلا به قوز قرنیه نمی‌توانند مورد عمل جراحی قوز قرنیه قرار گیرند.
با پیشرفت بیشتر بیماری، بیمار وارد مرحله‌ای می‌شود که دیگر قادر به اصلاح دید خود نیست. لذا باید از لنزهای تماسی سخت استفاده شود. این لنزها قابلیت زیادی برای اصلاح آستیگماتیسم بر اثر قوز قرنیه دارند. ولی لنزهای تماسی نیز دارای معایبی هستند: نخست این که تحمل این نوع لنز کار دشواری است. هرچند در دراز مدت فرد به استفاده از لنز عادت می‌کند، اما در نهایت قادر به تحمل وزن آن بر روی چشم خود نخواهد بود. قرار گرفتن پیوستۀ لنز بر روی قرنیۀ چشم، که دارای اعصاب حسی بسیار زیادی است، احتمال سقوط لنز به بیرون از چشم و مزاحمت‌های دیگری که برای چشم ایجاد می‌کند، بعضی از بیماران را بر آن می‌دارد تا استفاده از لنز را کنار بگذارند. نقص دیگری که لنز دارد این است که در زمان پیشرفت بیماری و تغییر حالت دادن قرنیه، تجویز لنز سخت برای افراد غیر ممکن می‌شود.
بیشتر بخوانید: اصلی ترین راه های بهبود نمره چشم
لنزهای هیبریدی معمولاً ترکیبی از لنز سخت و نرم هستند. با این نوع لنز، بیمار آسایش حاصل از لنز نرم را به همراه دید خوب حاصل از لنز سخت تجربه می‌کند. اما نقص این لنز در این است که دورۀ زمانی استفاده از آن تابع دورۀ عمر مفید لنز نرم آن است و از مدت زیادی برخوردار نیست؛ اما در مقابل قیمت بالایی دارد.
به تجربه ثابت شده است که بهترین روش برای درمان قوز قرنیه، استفاده از لنزهای اسکلرال است. لنز اسکلرال از جنس مشابه لنزهای سخت برخوردار است؛ با این تفاوت که از آنها بزرگ‌تر و قابلیت نفوذ پذیری اکسیژن بیشتری دارد. گذشته از این، تکیه‌گاه لنز اسکلرال سفیدی چشم است. به همین دلیل بسیاری از مشکلات ناشی از لنزهای سخت مثل تحمل دشوار آن، گرد و غبار گرفتن در زیر لنز و بیرون افتادن ناگهانی لنز از چشم را ندارند.
یکی از ویژگی‌های اصلی قوز قرنیه آن است که در مراحل ابتدایی، خود را به راحتی بروز نمی‌دهد و تشخیص آن کار چندان راحتی نیست. لذا به مرور زمان پیشرفت و در بینایی فرد اختلال ایجاد می‌کند. در مراحل اولیه امکان دارد مشکل بیمار تغییر چند بارۀ شمارۀ عینک، دوربینی، حساسیت به نور یا هاله بینی باشد. در حدود ۷۰ درصد از موارد می‌توان روند پیشرفت بیماری را با عینک و یا هر روش درمانی دیگری متوقف نمود. اما در برخی از بیماران، به مرور زمان وضعیت بیماری تشدید می‌شود. از این مرحله به بعد برای پیشگیری از پیشرفت بیشتر قوز قرنیه، ناچار به انجام عمل کراس لینک یا عمل جراحی کراس لینکینگ هستیم. کراس لینکینگ روش درمانی صرف نیست؛ بلکه واقعاً از پیشرفت قوز قرنیه جلوگیری می‌کند.
عمل کراسلینک به چه افرادی توصیه می‌شود؟
این روش یکی از روش‌های درمانی جدید برای قوز قرنیه است که با استفاده از پرتو فرابنفش و داروی ریبوفلاوین اقدام به درمان قوز قرنیه می‌کند. این روش هنوز در ابتدای مسیر خود است؛ ولی خبرهای خوبی برای درمان قطعی حوزه قرنیه به همراه دارد.
معمولاً از رینگ‌های داخل چشمی برای از بین بردن نزدیک‌بینی و آستیگمات استفاده می‌شود؛ که جایگزین لنز یا عینک می‌شوند. این روش کم‌تر از دو دهه است که مورد تأیید قرار گرفته و می‌تواند جایگزین ایمپلنت قرنیه شود. البته توجه داشته باشید که رینگ قرنیه برای همه افراد مبتلا به قوز قرنیه مناسب نیست و تنها بیمارانی می‌توانند از رینگ قرنیه استفاده کنند که قوز قرنیه آنها خفیف تا متوسط باشد. البته همین افراد نیز باید قرنیه شفاف با ضخامت کافی داشته باشند. البته پس از عمل رینگ قرنیه، احتمال دارد هنوز بیمار نیاز به لنز یا عینک هم داشته باشد.
رایج ترین رینگ های قرنیه عبارت اند از:
عمل پیوند قرنیه در صورتی انجام می‌شود که هیچ یک از روش‌های بالا کارساز نباشند. این روش برای افرادی مناسب است که قرنیۀ آنها کدر شده باشد. تلرانس عمل پیوند قرنیه هم باید در نظر گرفته شود. ولی به طور کلی لنزهای اسکلرال برای افرادی که پیوند قرنیه انجام داده‌اند، بسیار مناسب و کاربردی خواهد بود و ضمن عدم تداخل با عمل، دید بسیار خوبی به بیمار می‌بخشد.
پتوز پلک عبارت است از افتادن پلک بالایی که می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد. این پایین افتادن پلک می‌تواند خفیف، متوسط و یا شدید باشد. به هر حال هر نوع افتادن پلکی باعث پوشاندن بخشی از مردمک و حذف قسمت بالای میدان دید فرد می‌شود. بدین ترتیب فرد پس از مدت کمی از باز کردن چشم، دچار خستگی دید می‌شود. بیمار مبتلا به پتوز پلک باید مدام ابرو و پیشانی خود را بالا نگه دارد تا بتواند به وضوح اجسام را ببیند.
فردی که دچار پتوز مادرزادی است، مستعد ابتلا به بیماری تنبلی چشم، انحراف چشم، نزدیک بینی، آستیگماتیسم یا دوربینی هم می‌باشد. لذا پتوز مادرزادی باید همواره زیر نظر پزشک باشد.
ابتدا چشم پزشک پیشینه بیمار، تقارن چهره‌ای، وضعیت استقرار ابروها، درصد اُفتادگی پلک، میزان شکاف پلکی، قدرت عضلۀ بالابرنده، محل خط طبیعی پلک بالا و پارامترهای ظاهری و فنی دیگر را بررسی می‌کند.
این عمل در بزرگ‌سالان با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. سپس برش کوچکی روی خط طبیعی پوست پلک انجام می‌شود و عضله بالا برنده را پس از تنظیم کوتاه می‌کنند تا پلک بالاتر کشیده شود. سپس پوست با بخیه‌های ظریفی ترمیم می‌شود. چنانچه قدرت عضلۀ بالابرنده خیلی کم باشد، به جای کوتاه کردن آن، به کمک بافت‌های خاصی به ابرو آویزان می‌شود.
بیشتر بخوانید: نکات مهم برای عمر بیشتر شیشه عینک
در این مقاله در مورد درمان های رایج و جدید قوز قرنیه و همچنین پتوز پلک صحبت کردیم. اینکه بسته به نوع بیماری، درصد پیشرفت آن و شرایط عمومی بیمار می توان روش های متعددی برای درمان یا جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه ارائه داد.
استفاده از عینک، لنزهای تماسی هارد، رینگ های داخل قرنیه ای، و در موارد خیلی حاد، پیوند قرنیه، از این درمان ها هستند.
در مواردی می توان درمان های ترکیبی را برای بیمار تجویز کرد.
استفاده از عینک، لنز های تماسی هارد، رینگ های داخل قرنیه ای، لنز های داخل چشمی فیکیک ، لنز های داخل چشمی توریک و در موارد بسیار پیشرفته پیوند قرنیه.
سوالات متداول
بله! لنزهای توریک یکی از روش های درمانی یا بهبودی برای بیماران دارای قوز قرنیه هستند.
در صورت حاد بودن وضعیت بیمار دارای قوز قرنیه، به عنوان آخرین روش، پیوند قرنیه توصیه می شود.
قوز قرنیه به دلیل تغییر شکل قرنیه، نور را هنگام ورود به چشم منحرف کرده و باعث اختلال در دید می شود.
